Ἤριννα, 7ο τεύχος, περιοδική έκδοση του Συνδέσμου Φιλολόγων Δωδεκανήσου-Λίγα λόγια για το περιεχόμενο του τεύχους

Ακουαρέλα Εξωφύλλου: Βαγγέλης Ρήνας

Σημείωμα της Σύνταξης

Λίγα λόγια για το περιεχόμενο του τεύχους

Το 7^ο τεύχος της Ἤριννας περιλαμβάνει μελέτες που καλύπτουν όλο το φάσμα της ελληνικής φιλολογίας από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Επελέγησαν επίσης εργασίες,  που πραγματεύονται θέματα ιστορίας, ανθρωπολογίας, ξένης λογοτεχνίας και διδακτικής της νεοελληνικής λογοτεχνίας και ιστορίας. Στην εισαγωγή, με την ευχή να πνεύσουν ούριοι ανέμοι η Τασούλα Καραγεωργίου παρουσιάζει και μεταφράζει το ποίημα ανώνυμου δημιουργού, σωσμένο σε πάπυρο του 3^ου αιώνα μ. Χ. Το τραγούδι έχει στενή σχέση με τα Δωδεκάνησα,  καθώς στον πρώτο  του στίχο μνημονεύονται οι ρόδιοι άνεμοι, προς τους οποίους απευθύνεται  ικεσία να πάψουν να δέρνουν τα πελάγη και να υποταχθούν γαληνεμένοι στα κελεύσματα των ναυτών.

Η Άννα Γρίβα μέσα από αναφορές σε αποσπάσματα της σαπφικής ποίησης αναδεικνύει τους ιδιαίτερους τρόπους, με τους οποίους η ποιήτρια αντικρίζει τις κοπέλες του κύκλου της. Εμμένοντας ποιητικά σε λεπτομέρειες της όψης και των κινήσεών τους, αποδίδει σε αυτές αρετές που αρμόζουν σε θεές και έτσι τις εξιδανικεύει. Παραμένοντας στους λυρικούς ποιητές της ελληνικής αρχαιότητας ο Διαμαντής Ζέρβας, αφού πρώτα παρουσιάζει τη μυθική μορφή του Ορφέα στην κλασική γραμματεία,  στη συνέχεια αποπειράται να ερμηνεύσει το απόσπασμα P. Oxy. Addendum to 2364 αποδεικνύοντας τον ορφικό του χαρακτήρα και αποδίδοντας την πατρότητα του έργου πιθανότατα στον Βακχυλίδη μέσα από μια ενδελεχή, συγκριτική λεξιλογική έρευνα.

Στο πεδίο της δραματικής ποίησης ο Βασίλειος Δημογλίδης εξετάζει στον Ίωνα του Ευριπίδη διάφορες όψεις μεταεπιτελεστικότητας. Ως μεταεπιτελεστικά ορίζονται τα σχόλια που αφορούν στην ίδια την επιτέλεση (performance) του κειμένου, τον τρόπο της λεκτικής εκφοράς, τον τρόπο υπόκρισης/θεατρικής εκτέλεσης των στίχων, τη χορευτική εκτέλεση, και γενικότερα τη σκηνική συμπεριφορά προκειμένου να ανακαλύψουμε την καλλιτεχνική/σκηνοθετική αυτοσυνειδησία του Ευριπίδη. Στον ποιητή Ποσείδιππο αποδίδεται μια επιτύμβια ποιητική επιγραφή από την ελληνιστική Αιτωλία που ενέχει στοιχεία και τιμητικής επιγραφής, σύμφωνα με την ανάλυση της Γεωργίας Κατσαγάνη. Οι απόψεις του Αίλιου Αριστείδη περί της ρητορικής τέχνης παρουσιάζονται στη μελέτη της Λαμπρινής Σιγιάννη. Η μαθητεία του ανθρώπου στον Λόγο είναι η μόνη που μπορεί να εγγυηθεί την αρμονική συνύπαρξη των μελών του κοινωνικού συνόλου και να εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις της ανθρώπινης επικοινωνίας με το επέκεινα. Στην ανάπτυξη των βασικών πτυχών της διαμόρφωσης της Ρόδιας Ρητορικής Σχολής του 1^ου αι. π.Χ., δίνοντας έμφαση περισσότερο σε έναν ρήτορα που ήκμασε στη Ρόδο την εποχή αυτή, στον Απολλώνιο τον Μόλωνα ή απλώς Μόλωνα επικεντρώνεται και η εργασία του Κωνσταντίνου Φαρμακαλή.

Το τεύχος περιλαμβάνει δύο μελέτες της λατινικής γραμματείας και συγκεκριμένα, μία της Ανθοφίλης Καλλέργη και μία του Χρυσοβαλάντη Σιτσάνη. Στην πρώτη, η μελέτη των Σατιρών του Ορατίου  2.3 και 2.7 φωτίζουν την αυτοσαρκαστική διάθεση του δημιουργού, ο οποίος στρέφει τα όπλα της σάτιράς του  εναντίον του μέσα από τον διάλογό του με άλλες δύο personae του Ορατίου -τον Δαμάσιππο και τον Δάο αντίστοιχα- στο πλαίσιο της γιορτής των Σατουρναλίων. Ένα δείγμα της ψυχοσύνθεσης και των ποιητικών ικανοτήτων του ανθρώπου-ποιητή Ορατίου επιχειρεί να παρουσιάσει και ο συντάκτης της δεύτερης μελέτης αναλύοντας την έκτη ωδή του πρώτου βιβλίου των ωδών του.

Στην ενότητα της νεοελληνικής γραμματείας ο Αντώνης Μαστραπάς παρουσιάζει πώς ένα έργο τέχνης, που έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, επηρεάζει τον εσωτερικό κόσμου του θεατή -εν προκειμένω αυτόν της Τασούλας Καραγεωργίου- και μετατρέπεται σε πηγαία έμπνευση που μετουσιώνεται μέσα από την ποιητική της ματιά σε ένα νέο έργο ποιητικής τέχνης αυτή τη φορά. Με τη διερεύνηση του «εννοούμενου» πίσω από τα «επιφαινόμενα» για τη σύλληψη της ουσίας του παπαδιαμαντικού έργου ασχολείται η Σοφία Κανταράκη σ’ ένα λιγότερο γνωστό διήγημα του Σκιαθίτη, στον «Βαρδιάνο στα Σπόρκα».

 Παραμένοντας στο πεδίο της νεοελληνικής λογοτεχνίας, η Ιωάννα Κυβερνήτου και η Ζηνούλα Αλαμπρίτη  εισηγούνται μία διδακτική πρόταση με στόχο την ερμηνεία διαφορετικών αναπαραστάσεων γυναικών σε ακριτικά τραγούδια. Η πρόταση εναρμονίζεται με τους διδακτικούς σκοπούς του κυπριακού Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών (Α.Π.Σ.) για τη Λογοτεχνία στο Γυμνάσιο, αλλά ταυτόχρονα καλύπτει και τους διδακτικούς στόχους του Α.Π.Σ. της Α΄ Λυκείου στην Ελλάδα. Με στόχο την ουσιαστική ενίσχυση των συνεργατικών δεξιοτήτων, εντός και εκτός σχολικού ωραρίου, παρουσιάζονται τα οφέλη από την Κωνσταντίνα Καλαούζη της συγκρότησης μιας διαδικτυακής μαθητικής  κοινότητας μάθησης που δημιουργήθηκε στα πλαίσια ενός project για τη λογοτεχνία στη Γ΄ Γυμνασίου.

Στο παρόν τεύχος εισάγονται και δύο νέες ενότητες, η πρώτη σχετική με την ξένη λογοτεχνία και η δεύτερη με το επιστημονικό πεδίο της κοινωνικής ανθρωπολογίας. Η Ειρήνη Δομακίνη αναλύει τη μετάπλαση του μύθου της Μαρίας Μαγδαληνής μέσα στη συλλογή ποιημάτων της   Marguerite Yourcenar, Φωτιές. Πρόκειται για μια συλλογή που τοποθετείται στον απόηχο του ταξιδιού της  Yourcenar στην Ελλάδα, σε μια εποχή ταραχώδη, όπου οι προσωπικές της αναγνώσεις συναντούν τη βιωματική εμπειρία του ελληνισμού με τη μεσολάβηση του Έλληνα φίλου της, Ανδρέα Εμπειρίκου. Η συλλογή γράφτηκε κατά τη διάρκεια μιας κρουαζιέρας που καταλήγει στην Κωνσταντινούπολη. Με συχνές επισκέψεις μέχρι σήμερα στην ελληνόφωνη Καλαβρία παρακολουθεί και περιγράφει η Χριστίνα Πετροπούλου, μέσα από μια μακρόχρονη ανθρωπολογική έρευνα, τις διαδικασίες «αναβίωσης» του εκεί ελληνικού γλωσσικού ιδιώματος.

Η ύλη του 7^ου τεύχους της Ἤριννας ολοκληρώνεται με μία μελέτη για τη σχέση ιστορίας-χώρου και μία διδακτική πρόταση ιστορίας. Η Ευαγγελία Λυτζερίνου προσπαθεί να αποδείξει μέσα από παραδείγματα, πώς οι μνημειακοί χώροι, τα πάρκα με τα ηρώα, οι φυλακές, τα νεκροταφεία, η ονοματοθεσία δρόμων κ.ά. συνδεόνται και διασώζουν την ιστορική συλλογική μνήμη, αλλά και πώς πολιτικές επιλογές μπορούν να οδηγήσουν στην αναθεώρηση του ιστορικού παρελθόντος ακόμα και στη λήθη. Τέλος, η Αργυρούλα  Αλεξανδροπούλου και η Παναγιώτα Ψυχογυιοπούλου μας ταξιδεύουν πίσω σε χρόνους βυζαντινούς μέσα από βιωματικές δραστηριότητες στο πλαίσιο του μαθήματος της ιστορίας, αρμενίζοντας με τα βυζαντινά πλοία (εμπορικά, αλιευτικά, πολεμικά).

            Η Ἤριννα προσελκύει το ενδιαφέρον συναδέλφων φιλολόγων όχι μόνο από τα Δωδεκάνησα, αλλά από όλη την Ελλάδα και την Κύπρο. Η απήχηση που έχει το περιοδικό και ο μεγάλος αριθμός άρθρων που αποστέλλονται για δημοσίευση δεν μας ενθαρρύνει μόνο, αλλά και μας συγκινεί.

Τέλος, εκφράζουμε τις θερμές ευχαριστίες μας στον ζωγράφο Βαγγέλη Ρήνα για την παραχώρηση του έργου που κοσμεί το εξώφυλλο αυτού του τεύχους.

ΤΙΤΛΟΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΒΑΓΓΕΛΗ ΡΗΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ- Καραγεωργίου Τασούλα: «“Το τραγούδι του Ναύτη” και οι ροδιακοί άνεμοι» 

ΚΛΑΣΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

1.      Γρίβα Άννα: «Η γυναίκα ως θεά στη σαπφική ποίηση»

2.     Ζέρβας Διαμαντής: «Βακχυλίδου (;) Ὀρφεύς (;) [P. Oxy. Addendum to 2364] – Μια απόπειρα προσέγγισης»

3.      Δημογλίδης Βασίλειος: «Μεταεπιτελεστικά σχόλια στον Ίωνα του Ευριπίδη»

4.     Κατσαγάνη Κ. Γεωργία: «. . . Μ̣ν̣αμόσυνον δε πατήρ μορφᾶς σέθεν εἵσατο . . .: Μία ποιητική επιγραφή από την ελληνιστική Αιτωλία»

5.      Σιγιάννη Λαμπρινή: «Αίλιου Αριστείδη, Πρός Πλάτωνα ὑπέρ τῆς Ῥητορικῆς (§382 – 466): Ο  ‘διάλογος’ με τον Πλάτωνα, το εγκώμιο της Ρητορικής και μία συνάντηση με τον Kenneth  Burke»

6.   Φαρμακαλής Κωνσταντίνος: «Η Ρητορική Σχολή της Ρόδου του 1^ου αι. π.Χ.: Απολλώνιος ο Μόλων και η επίδρασή του στο Κικερώνειο ύφος»

ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

7.    Καλλέργη Ανθοφίλη: «Αυτοσαρκασμός της ορατιανής σατιρικής φωνής στο πλαίσιο της γιορτής των Σατουρναλίων (Σάτιρες 2.3 και 2.7)»

8.  Σιτσάνης Χρυσοβαλάντης: «Ο Μάρκος Βιψάνιος Αγρίππας και η Ωδή 1.6 του Ορατίου»

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

ΠΟΙΗΣΗ

9.    Μαστραπάς Αντώνης: «Συνομιλία Ποίησης και Αρχαιολογίας:

η περίπτωση της ποίησης της Τασούλας Καραγεωργίου»

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

10.  Κανταράκη Σοφία: «Το επιφαινόμενο και το εννοούμενο στον Αλ. Παπαδιαμάντη. Μικρή μελέτη στο διήγημα “Βαρδιάνος στα Σπόρκα”»

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

11.  Κυβερνήτου Ιωάννα και Αλαμπρίτη Ζηνούλα: «Διδάσκοντας Αναπαραστάσεις Γυναικών σε Ακριτικά Τραγούδια»

12.  Καλαούζη Κωνσταντίνα: «Προάγοντας τη συνεργατική μάθηση στα πλαίσια της σχολικής φιλαναγνωσίας με τη χρήση Τ.Π.Ε: Ένα παράδειγμα εφαρμογής στο μάθημα της λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο»

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

13.  Δομακίνη Ειρήνη: «Η Μαρία Μαγδαληνή μέσα από τις Φωτιές της Marguerite Yourcenar»

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ

14.  Πετροπούλου Χριστίνα: «Γλώσσες και πολιτισμοί στην «παλιά» Ευρώπη. Τα ελληνικά της  Καλαβρίας (γκρέκο)  μεταξύ περιθωριοποίησης, επανεκτίμησης και «αναβίωσης»

ΙΣΤΟΡΙΑ

15.  Λυτζερίνου Ευαγγελία: «Ιστορία και χώρος: Η διαλογική σχέση του χώρου και των αντικειμένων του με την ιστορική συλλογική μνήμη και τη συλλογική ταυτότητα»      

     

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

16.   Αλεξανδροπούλου Αργυρούλα και Ψυχογυιοπούλου Παναγιώτα: «Aρμενίζοντας στον χρόνο με τα Βυζαντινά πλοία (εμπορικά, αλιευτικά, πολεμικά): Γνώση- Έκφραση- Δημιουργία»

ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΤΟΥ ΤΕΥΧΟΥΣ (αλφαβητικά)

ΟΡΟΙ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΡΘΡΩΝ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ

Η Ἤριννα διατίθεται στα βιβλιοπωλεία "Δέντρο", "Ακαδημία" και "Αλφαβητάρι" στη Ρόδο, "Θαλασσινός" στην Κω και "Ιανός" σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.